Dojke su akcesorni polni organi koje se nalaze na prednjem zidu grudnog koša i stoje na velikim grudnim mišićima.
Građa
Dojka je građena od:
- vezivnog tkiva, koje daje dojci oblik i čvrstinu;
- masnog tkiva, koje u generativnom periodu žene čini 80-85 % dojke;
- žlezdanog tkiva, koje formira režnjiće iz kojih polaze kanalići koji sprovode mleko.
Više međusobno povezanih režnjića (oko 15) čine režnjeve. Kanalići iz režnjića žlezdanog tkiva se međusobno spajaju u veće, koji se sustižu u rezervoaru pod bradavicom, i završavaju sa nekoliko otvora na njoj. Kružni, obično tamnije pigmentisani deo kože na vrhu dojke se naziva areola. U centru areole nalazi se ispupčeni deo, bradavica.
Veličina dojki je neujednačena medu ženama. Fiziološka razlika u veličini dve dojke kod iste žene je takođe česta pojava, a ponekad može biti posebno naglašena. Ova neujednačenost može da smeta ženi, stvarajući osećaj nesavršenosti.
Promene tokom života
Dojka je organ koji više puta prolazi kroz unutrašnje, a ponekad i spoljne, promene. Promene nastupaju u pretpubertetu, nastavljaju kroz pubertet, pa kroz reproduktivni period žene, kada ona ispunjava svoju osnovnu funkciju - dojenje. Promena ima i u menopauzi, kada dolazi do postepenog gubitka žlezdanog tkiva u dojkama.
Sve ove promene su posledica uticaja hormona jajnika na dojke. Stimulacijom reproduktivnim hormonima koji se sintetišu u jajnicima (estrogen i progesteron), dojka se u pubertetu uvećava, zahvaljujući rastu žlezdanih režnjića i kanalića, kao i povećanju masnog tkiva. Areola sa bradavicom se takođe uvećava, menja boju i postaje osetljivija na dodir.
U generativnom periodu žene prisutne su menstrualne, ciklične, mesečne promene dojke. Često se javlja karakteristično premenstrualno uvećanje dojki, privremeni otok i pojačana osetljivost. Ovi simptomi se povlače po započinjanju menstruacije i novog ciklusa.
Za vreme trudnoće dolazi do povećavanja režnjića, iz kojih će nakon porođaja poteći mleko. Areola i bradavica takođe postaju veće i tamnije. Reproduktivni hormoni imaju glavnu ulogu i za vreme dojenja. Estrogeni utiču na rast žlezda i mlečnih kanalića, dok progesteron stimuliše razvoj ćelija koje proizvode mleko. Prolaktin, hormon hipofize mozga, stimuliše proizvodnju mleka. Mišićne ćelije, koje okružuju režnjiće, svojim kontrakcijama omogućuju istiskivanje mleka.
Oblik i držanje dojke zavise od Kuperovih veza (ligamenata, od Cooper's ligaments), koje su građene od potpornog vezivnog tkiva i polaze od kože prema unutrašnjosti dojke. Njihova zategnutost i elastičnost doprinose obliku i držanju dojki. U mladosti, veze su jače i zato dojke mlađih žena izgledaju čvršće i održavaju svoj oblik. Vremenom, dolazi do popuštanja veza, tako da se kod starijih žena opuštaju dojke. Pojava je izražena u postmenopauzalnom periodu, kada i žlezdano tkivo, koje ima funkciju proizvodnje mleka, u većoj ili manjoj meri ustupa mesto masnom tkivu.
Limfni sistem
Mreža kanala - limfnih sudova drenira višak medućelijske tečnosti iz dojke. Limfni čvorovi duž limfotokova čiste limfu od štetnih agenasa kao što su bakterije i virusi. U slučaju razvoja raka dojke, ćelije raka mogu doći u limfne sudove, a preko njih stižu do limfnih čvorova. Limfni čvorovi neko vreme zaustavljaju napredovanje bolesti.
Limfna drenaža dojki je veoma složena. Najveći deo limfe (oko 75%) drenira se u aksilarnim limfnim čvorovima. Limfni čvorovi oko duktusa laktiferusa i alveola, kao i kožni limfni sudovi, sakupljaju se u areolarni pleksus od kog polaze tri grupe limfatika: lateralni, medijalni i donji. Lateralni limfatici se slivaju u par velikih stabala, koji vode do limfnih čvorova oko lateralne torakalne arterije i vene. Ovi nodusi komuniciraju sa aksilarnim limfnim žlezdama. Medijalni limfatici, koji polaze od medijalnog dela areolarnog pleksusa, završavaju se u parasternalnim i supraklavikularnim limfnim čvorovima. Submamilarni limfatici potiču iz dubine žlezde i dreniraju se u infraklavikularne limfne čvorove i u suprotnu dojku.
Tkivo dojki je osetljivo na hormonske promene, naročito epitel koji adekvatno reaguje na promenljive nivoe estrogena i progesterona. Pored epitela, na hormnonske promene reaguju i stroma dojki i mioepitelne ćelije. Prosečno povećanje volumena dojki predmenstrualno je 25-30 ml. Naročito tokom reproduktivnih godina, acinusi i terminalni duktusi su najosetljiviji na ovarijalne hormone i prolaktin. Najvise promena i benignih i malignih se javlja u ovim terminalnim duktalno-acinusnim strukturama. Epitelne ćelije dojke proliferišu tokom lutealne faze menstruacionog ciklusa, kada su povišeni nivoi estrogena i progesterona, a zatim podležu programiranoj ćelijskoj smrti na kraju lutealne faze, kada nivoi hormona opadnu. Ove promene se često prepoznaju kao osećaj punoće dojke i pojačane osetljivosti u nedelji koja prethodi menstruaciji.
Prilozi iz iste kategorije
